Η έκθεση Παναγόπουλου για την ΕΡΤ (2005)

Χρήστος Παναγόπουλος

Αθήνα , 26 Ιανουαρίου 2005

Έκθεση σχετικά με το γενικότερο ρόλο της δημόσιας ραδιοφωνίας και τηλεόρασης

Η δημόσια Ραδιοτηλεόραση έχει δύο πρόσωπα. Το ένα το <<φωτεινό>> της πρόσωπα. Είναι  αυτό που αναδεικνύεται  όταν η εταιρεία συντονίζεται και εργάζεται αποδοτικά , με σκοπό και στόχο.Τα οικονομικά της ελλείμματα της που συσσωρεύτηκαν επί σειράν  ετών, οι αγκυλώσεις  που δημιουργεί η εσωτερική γραφειοκρατίας , χρονοβόρες διαδικασίες, οι δυσκίνητοι μηχανισμοί , οι ελλείψεις  σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό με σύγχρονες γνώσεις διοίκησης  και οικονομικών , η έλλειψη προγραμματισμού και η περιορισμένη προσαρμογή  στις ανάγκες της μηχανοργάνωσης που πρέπει να χαρακτηρίζει μια σύγχρονη εταιρία. Το <<σκοτεινό>> πρόσωπο της  ΕΡΤ αποτυπώνεται εύγλωττα και στο Ισχύον Στρατηγικό Επιχειρησιακό Σχέδιο της εταιρίας και η αντιμετώπιση αυτών των δυσμενών οικονομικών και επιχειρησιακών καταστάσεων και δυσλειτουργιών θα πρέπει να είναι  βασικό μέλημα της Διοίκησης της.

Η εταιρική δομή της ΕΡΤ ΑΕ- τρία κανάλια (ΕΤ-1, ΝΕΤ και ΕΤ3) ένα δορυφορικό κανάλι (ERT SAT) πέντε πανελλαδικά ραδιόφωνο και 19 περιφερειακοί σταθμοί, τα Μουσικά Σύνολα (Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα, Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής) , η Big Band και η Χορωδία της ΕΡΤ) το περιοδικό Ραδιοτηλεόραση και μία σειρά θεσμοθετημένων υποχρεώσεων της – επιβάλλουν μία σύγχρονη διοίκηση , με όραμα για το μέλλον και αποφασιστικότητα στις αποφάσεις της.

Προκειμένου η Διοίκηση της ΕΡΤ  να πετύχει τους στόχους της θα πρέπει να κινηθεί χωρίς δισταγμούς και καθυστέρησή στους παρακάτω άξονες, ώστε η δημόσια Ραδιοτηλεόραση να ανταποκριθεί στην πρόκληση των καιρών και να διασφαλίσει το ρόλο της και τη βιωσιμότητά της.

Πρώτος άξονας: Η ανάδειξη του εταιρικού προσώπου της ΕΡΤ

Όπως προκύπτει από τα εργαλεία μετρήσεων για εταιρεία και την κοινή γνώμη, η ΕΡΤ, κυρίως η τηλεόραση αλλά και το ραδιόφωνο, κερδίζει μεγαλύτερα μερίδια σε κοινό που διακρίνεται από τα χαρακτηριστικά <<υπευθυνότητα- κύρος- αυτοπεποίθηση συνέπεια>> (σύμφωνα με τις μετρήσεις η ΝΕΤ έχει πιο συντηρητικό προφίλ σε  σχέση με την ΕΤ-1)

Προκειμένου η ΕΡΤ να διευρύνει   αυτή την καλή βάση, αλλά και για να κερδίσει ποσοστό στις νεότερες ηλικίας της ίδιας κατηγορίας , θα πρέπει να δώσει μεγάλο βάρος στην ποικιλία και την ποιότητα του προγράμματός της. Εδώ καθοριστικό ρόλο  θα πρέπει να διαδραματίσει η ανάδειξη όλων των πτυχών , κυρίως του ελληνικού αλλά και του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου πολιτισμού. Και αυτό διότι, όπως μας έδειξε η εμπειρία των Ολυμπιακών αγώνων , είναι ένα πεδίο δράση στο οποίο η χώρα και οι κρατικοί Οργανισμοί έχουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, χωρίς μέχρι σήμερα να το έχουν αξιοποιήσει επαρκώς.

Η  ΕΡΤ, ως μόνος φορέας στην Ελλάδα, που όχι μόνο προβάλλει , αλλά ταυτοχρόνως παράγει πολιτισμό, μπορεί αξιοποιώντας τις δυνατότητες της (τηλεόραση, ραδιόφωνο, δορυφορική τηλεόραση, Internet , Μουσικά σύνολα, χρηματοδότηση ελληνικού κινηματογράφου, αξιοποίηση του πολύτιμου αρχείο της, αλλά και του μεγάλου όγκου  πολιτιστικών χορηγιών) να αναδείξει ένα διαφορετικό πρόσωπο στο ραδιοτηλεοπτικό χώρο, με θετικά μέτρα και δραστηριότητες που στηρίζουν τον εθνικό πολιτισμό μας.

Και αυτό χωρίς να εγκαταλείπει τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τον ιδρυτικό της νόμο (Ν1730/1987) για το ρόλο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, ο οποίος  είναι άμεσα συνδεδεμένος  με τη δημοκρατία, τις κοινωνικές ανάγκες και την εξασφάλιση της πολυφωνίας.  Είναι άλλωστε  καθήκον την ΕΡΤ  να ενεργεί υπεύθυνα  σε όλα τα ειδησεογραφικά και ενημερωτικά προγράμματά της  σαν μια θεμελιώδη υπηρεσία προς το κοινό , υπηρεσία που πρέπει να χαρακτηρίζεται από υψηλή ποιότητα και να είναι ένα βήμα υγιούς διαλόγου και αντιπαράθεσης ιδεών.

Επιπλέον, επειδή το τηλεοπτικό πρόγραμμα, κυρίως , αλλά και εν μέρει το ραδιοφωνικό είναι προϊόν που απευθύνεται σε πληθυσμιακά μεγάλες κατηγορίες κοινού, σε καμία περίπτωση η ΕΡΤ δεν μπορεί να παραβλέπει τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα της και οι επενδύσεις της επιβάλλεται να είναι τέτοιες, ώστε το παραγόμενο προϊόν να ανταποκρίνεται στις τάσεις και τα ρεύματα της κοινωνίας.

Δεύτερος άξονας: Η διασφάλιση του ψηφιακού μέλλοντος της ΕΡΤ

Η ψηφιακή μετάδοση είναι σήμερα ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να φέρεις σε επαφή το κοινό με τη δυναμική ψηφιακή τεχνολογία. Το ψηφιακό ραδιόφωνο και η ψηφιακή τηλεόραση προσφέρουν νέες δυνατότητες που μπορούν να εμπλουτίσουν την προσφορά τους προς το κοινό. Η νέα τεχνολογία θα επιτρέψει στο κοινό να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις της σημερινής συμβατικής μετάδοσης ήχου και εικόνας. Είναι αυτονόητο ότι η ψηφιακή τεχνολογία σε καμία περίπτωση  δεν θα πρέπει να εμποδίσει  την καθολική πρόσβαση του κοινού στην ελεύθερη μετάδοση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί για την ΕΡΡΤ, τη σημαντικότερη οργανωτική πρόκληση για το άμεσο μέλλον. Ως δημόσιος φορέας ενημέρωσης και ψυχαγωγίας επιβάλλεται να λειτουργήσει σαν προπομπός  παραγωγής ψηφιακού περιεχομένου  για την Ελληνική <<Κοινωνία της Πληροφορίας>> , στο πρότυπα των άλλων δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών της Ευρώπης. Στόχος μας είναι η διεύρυνση των δυνατοτήτων ενημέρωσης και ψυχαγωγίας των πολιτών με τη βοήθεια των νέων  μέσων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής πολιτικής e-Europe.

Η πρόκληση της  <<ψηφιακής εποχής>> δεν αφορά μόνο την τεχνολογική υποδομή , αλλά κυρίως το περιεχόμενο των νέων υπηρεσιών/ καναλιών, με έμφαση στην ανάδειξη του Ελληνικού πολιτισμού. Η ΕΡΤ, ξεκινά ήδη στην ψηφιοποίηση του οπτικοακουστικού αρχείου- του μεγαλύτερου στο είδος του στην Ελλάδα- βασικού πυλώνα παραγωγής περιεχομένου υπηρεσίες. Με την ολοκλήρωση του έργου, η ΕΡΤ θα αποτελέσει  σημαντικό μοχλό ανάπτυξης της  Ελληνικής ψηφιακής οικονομίας  αφού θα έχει μετατραπεί στον βασικό φορέα διάθεσης ψηφιακού περιεχομένου στη χώρα μας. Παράλληλα, δημιουργεί νέα επιχειρηματικά πεδία για την εταιρία, καθώς μπορεί να παράγει προγράμματα που ικανοποιούν στοχευμένα  κοινά, αυξάνοντας τη διεισδυτικότητα και τα έσοδά της.

Τρίτος άξονας: Οικονομική επιβίωση της ΕΡΤ

Δύο παραδείγματα αρκούν για να γίνει φανερή η δυσχερής  οικονομική κατάσταση της εταιρείας.

Παράδειγμα πρώτο: πριν από μερικά χρόνια εκπονήθηκε πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου υπαλλήλων . Πραγματικά, αποχώρησαν περίπου 1.200 υπάλληλοι τότε. Σήμερα όμως η ΕΡΤ απασχολεί περισσότερους εργαζόμενους παρά ποτέ, περίπου 4.200 μόνιμους και συνεργάτες με σύμβαση έργου, ενώ ταυτόχρονα δεν έχει προβλεφθεί που θενά στον προϋπολογισμό της, κωδικός κάλυψης  των χρηματικών υποχρεώσεων της εταιρίας για τις ασφαλιστικές εισφορές όσων απεχώρησαν δια της εθελούσιας. Αποτέλεσμα, η εταιρεία να εκταμιεύσει από την τρέχουσα χρήση 2004-2005, επτά εκατομμύρια ευρώ (!) για την κάλυψη της υποχρέωσης αυτής, κάτι που είναι δεσμευμένη ν α κάμει και ατ επόμενα τέσσερα χρόνια, χωρίς ουσιαστικό όφελος απ’ όλη την προαναφερθείσα προσπάθεια.

Παράδειγμα δεύτερο: η   εταιρεία η οποία χρηματοδοτείται με μεγάλα ποσά από τους Έλληνες πολίτες, κατ΄ έτος διαθέτει για τα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά της προγράμματά της όχι περισσότερο από το 35% των εσόδων της. Μια κατάσταση που δεν μπορεί να θεωρείται αποδεκτή σε μια υγιώς λειτουργούσα εταιρία. Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να επεκταθούν  σε πολλές από τις οικονομικές , τεχνικές και διοικητικές λειτουργίες της εταιρείας, αλλά δεν είναι του παρόντος.

Αυτό που άμεσα ενδιαφέρει είναι να βρεθούν οι τρόποι αναστροφής της αρνητικής οικονομικής πορείας.  Προς τούτο θα απαιτηθούν πολλές παράλληλες , αλλά συγχρονισμένες δράσεις.

Η Διοίκηση  της εταιρείας οφείλει, σε συνεργασία με τους εργαζόμενους όπως προβλέπεται από το Γενικό Κανονισμό Προσωπικού , να αναζητήσει τις ενδεδειγμένες λύσεις για την καλύτερη εσωτερική οργάνωση εταιρίας και των εξορθολογισμό της λειτουργίας της. Ταυτόχρονα  προκριμένου να βρεθεί στο επίπεδο των άλλων δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών της Ευρώπης , να τυποποιήσει τις διαδικασίες με τις οποίες κινείται εσωτερικά, αλλά και στην αγορά.

Παράλληλα η διοίκηση της ΕΡΤ θα πρέπει να διαχειρίζεται τα οικονομικά της με σύνεση και διαφάνεια και να αναζητεί κατάλληλους τρόπους χρηματοδότησης-πέρα του ανταποδοτικού τέλους- για να εκπληρώνει την αποστολή της . Τουλάχιστον έως σήμερα για την ΕΡΤ,  αλλά όπως συμβαίνει  σχεδόν και με το σύνολο των δημόσιων ραδιοτηλεοράσεων στην Ευρώπη, το σύστημα της <<διπλής χρηματοδότησης>>  (ανταποδοτικό τέλος και διαφήμιση) είναι το πλέον κατάλληλο. Βέβαια απαιτείται προσοχή, ώστε η ανάγκη για προσέλκυση διαφήμισης να μην δημιουργήσει <<αντισώματα>> στο δημόσιο χαρακτήρα της ΕΡΤ στον τομέα του προγράμματος.

Όπως  επίσης , η αναζήτηση πόρων μέσω των αναπτυσσόμενων νέων τεχνολογιών και υπηρεσιών θα πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς η έννοια της ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης και η διάκριση μεταξύ αυτής της μετάδοσης και της κοινωνίας της πληροφορίας καθίσταται όλο και πιο δύσκολο να προσδιορισθεί. Σε αυτή την περίπτωση , η Διοίκηση της ΕΡΤ θα πρέπει να  λάβει υπόψη της  ότι και σε κοινοτικό επίπεδο υπάρχει ο προβληματισμός ότι η αποστολή της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, θα πρέπει να είναι με τέτοια σαφήνεια προσδιορισμένη , ώστε να μπορεί να υπολογιστεί το κόστος της κατά την εκπλήρωση του σκοπού της. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΡΤ για την βελτίωση των οικονομικών της, θα πρέπει να αναζητήσει πραγματικά συναλλακτικά προϊόντα και υπηρεσίες συμβατές με το δημόσιο χαρακτήρα σας  και τη χρηματοδότησή της.

Ένας άλλος τομέας που θα μπορούσε η ΕΡΤ να εξασφαλίσει πόρους , δυνάται να είναι η εκμετάλλευση της μεγάλης ακίνητης περιουσίας της . Φυσικά αυτό μπορεί να γίνει μέσα από σοβαρή οικονομοτεχνική μελέτη και πάντοτε μέσα στο πλαίσιο που  νομοθετικά επιτρέπονται τέτοιες διαδικασίες για τις κρατικές εταιρίες. Μία τέτοια αποφάσισε πρέπει να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια, δημόσια ενημέρωση και το έργο να το αναλάβει ένας μεγάλος τραπεζικός οργανισμός με εμπειρία.

Είναι θεμελιώδης υποχρέωση για την Διοίκηση της ΕΡΤ να εξασφαλίσει τρόπους χρηματοδότησης της εταιρίας πάντα μέσα στο πλαίσιο των εθνικών και κοινοτικών διατάξεων , με σκοπό η δημόσια ραδιοτηλεόραση  να είναι σε θέση να υπηρετεί τη Δημοκρατία, την Κοινωνία,  και τον Πολιτισμό, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Άμστερνταμ. Με αυτό τον τρόπο θα εξασφαλιστεί και η συνταγματική επιταγή που προβλέπει ότι η δημόσια ραδιοτηλεόραση είναι ανεξάρτητη  από πολιτικές επιρροές και έχει τα απαραίτητα μέσα  για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν  από το δημόσιο χαρακτήρα της . Δεν είναι μόνον οι πολίτες και η Πολιτεία που έχουν να κερδίσουν από μία εύρωστη οικονομικά δημόσια ραδιοτηλεόραση, αλλά και η ίδια η ΕΡΤ από τη μεταμόρφωση της άλλοτε κρατικής ραδιοτηλεόρασης σε ουσιαστικό φορέα δημόσιου συμφέροντος.

Τέταρτος άξονας: η ΕΡΤ στο ανταγωνιστικό περιβάλλον

Όπως  και σε όλη την Ευρώπη η ΕΡΤ έχασε τη δεκαετία του ’90, ένα μέρος του κοινού της  με την εμφάνιση των ιδιωτικών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών . Αλλά με  την πάροδο μερικών χρόνων άρχισε να ανακάμπτει και σήμερα μπορεί  να υποστηριχθεί ότι έχει αρχίσει να ανακτά την δυναμική της  και το κοινό  να επιστρέφει με εμπιστοσύνη σ’ αυτήν . Τα ιδιωτικά κανάλια συνεχίζουν τα επαναλαμβανόμενα με την ίδια σταθερότητα  χαμηλής ποικιλίας πρόγραμμα που η ποιότητά του έχει υπαγορευθεί από αμφισβητούμενα , πλέον, εμπορικά κίνητρα. Σε αυτό το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο η ΕΡΤ, έχοντας αποδείξει ότι στα μεγάλα προγράμματα και γεγονότα μπορεί να ανταποκριθεί, πρέπει να αντιδράσει στις απαιτήσεις του συχνά χωρίς αρχές ανταγωνισμού και να επιζήσει στην αγορά , αλλά παράλληλα να διατηρήσει τις βασικές αξίας και τις κατευθυντήριες γραμμές που προσδιορίζουν την αποστολή της . Το ζητούμενο για την ΕΡΤ σε αυτή την περίπτωση και η <<απάντησή>> της στον ανταγωνισμό πρέπει να είναι :

Α. Η αποσαφήνιση του χώρου της στο ραδιοτηλεοπτικό πεδίο. Σε αυτή την παράμετρο η ΕΡΤ έχει ένα <<πλεονέκτημα>>  καθώς δεν είναι δέσμια της <<αγοράς>> με επακόλουθο να κυνηγά την υψηλή  τηλεθέαση για να εξασφαλίσει πόρους και έχει έτσι τη δυνατότητα και την ευελιξία να παράγει και να εκπέμπει προγράμματα που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να μην αγγίζουν καθολικά το σύνολο του κοινού, αλλά απευθύνονται σε μεγάλες κατηγορίες πολιτών που επιζητούν από τη δημόσια τηλεόραση  και ραδιόφωνο ένα προϊόν, είτε ενημέρωσης , είτε ψυχαγωγίας που καλλιεργεί τη βελτίωση του επιπέδου τους και δεν τους θίγει σαν άτομα.

Β .Η διατήρηση  της ισορροπίας στο πρόγραμμά της έναντι στην αναγκαιότητα να εξασφαλίσει εντυπωσιακά ποσοστά τηλεθέασης. Εδώ καταγράφεται ένα <<μειονέκτημα>> καθώς η ΕΡΤ διατηρώντας ως δημόσια ραδιοτηλεόραση, υψηλά χαρακτηριστικά , ορισμένες φορές είναι υποχρεωμένη να κινείται δυσκίνητα και να μην αντιδρά γρήγορα στα μηνύματα της <<αγοράς>>. Προκειμένου να μειώσει τις επιδράσεις αυτού του  μειονεκτήματος, η ΕΡΤ θα πρέπει να συνεχώς να ισορροπεί το πρόγραμμά της με την παραγωγή εκπομπών που απευθύνονται στο σύνολο των τηλεθεατών ή ακροατών  και να προσφέρει ανάλογο περιεχόμενο με τα ιδιωτικά κανάλια / ραδιόφωνα (αθλητικά, σήριαλ , ψυχαγωγικές εκπομπές κλπ) αλλά και οι εκπομπές αυτές θα πρέπει να χαρακτηρίζονται πάντοτε από ένα επίπεδο ποιότητας και με βασικό σκοπό να υπηρετούν τις ανάγκες του κοινού.  Ακόμα θα πρέπει η ποιότητα να είναι το βασικό κριτήριο του κόστους παραγωγής των προγραμμάτων.

Πέμπτος άξονας: προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου της ΕΡΤ

Η ΕΡΤ θα πρέπει να εξετάσει σοβαρά και να εισηγηθεί στην κυβέρνηση την αναθεώρηση και προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την δημόσια ραδιοτηλεόραση, καθώς το σημερινό ραδιοτηλεοπτικό τοπίο απαιτεί προσαρμογές στον τρόπο λειτουργίας της εταιρίας. Αυτό άλλωστε υπαγορεύεται και από την ανάγκη για την εξυγίανση  των οικονομικών της  και την επίτευξη των στόχων και της αποστολής της. Θα πρέπει να εγκριθεί ένα νέο θεσμικό πλαίσιο που να επιτρέψει  στην εταιρία να λειτουργήσει σε ένα περιβάλλον προβλέψιμο για ένα μεσοπρόθεσμο χρονικό διάστημα , προσδιορίζοντας με σαφήνεια τον ορισμό του δημόσιου αγαθού που προσφέρει η ΕΡΤ και παρέχοντας μία σύγχρονη  ευέλικτη διαδικασία λήψης των αποφάσεων , με την ανάληψη  των αντίστοιχων ευθυνών από τη Διοίκηση της εταιρίας.

"typologies.gr"